شیخ مرتضی چهرگانی انزابی

حاج شیخ مرتضى چهرگانى انزابى (۱۳۸۱-۱۲۹۳ ق)، از فقهای شیعه در قرن ۱۴ قمری و از شاگردان شیخ الشریعه اصفهانى و سید ابوالحسن انگجى بود. این عالم ربانی، در تبریز به تدریس علوم دینى براى طلاب علوم دینی و ارشاد و موعظه مردم اشتغال داشت. وى از مقام علمى و فقهى بالایى برخوردار، و صاحب تألیفات متعددی در زمینه فقه و اصول بود.

نام کامل	مرتضى چهرگانى انزابى
زادروز	۱۲۹۳ قمری
زادگاه	انزاب، آذربایجان شرقى
وفات	۱۳۸۱ قمری
مدفن	قبرستان وادى‌السلام، قم
اساتید	شیخ الشریعه اصفهانى و آقا ضیاءالدین عراقى، سید ابوالحسن انگجى، سید محمدکاظم یزدى،...
شاگردان
آثار	رسالة فى المکاسب، رسالة فى اصول الدین، رسالة فى علم الاصول الفقه، رسالة فى التکلیف،...

ولادت

مرتضى چهرگانى انزابى، در سال ۱۲۹۳ ق. در قریه چهرگان از منطقه انزاب آذربایجان شرقى متولد شد. پدرش مرحوم میرزا على چهرگانى معروف به «آقا على» از علماى نجف و مدرس حوزه هاى علمیه مشهد مقدس و از علماى خدمتگزار منطقه ارونق و انزاب بود.

تحصیل و اساتید

شیخ مرتضی چهرگانى پس از گذراندن مراحل تحصیلات ابتدایى پیش پدر روحانى اش، براى ادامه تحصیل به شهر خوى رهسپار شد و پس از پنج سال اقامت در آن شهر، به شهر تبریز رفت و از محضر اساتید بزرگ آن زمان، مانند مرحوم آیت الله سید ابوالحسن انگجى (م، ۱۳۱۷ ش) و میرزا حسن مجتهد (م، ۱۳۳۸ ق)، استفاده برد و پس از اتمام دروس سطح، براى تکمیل تحصیلات عالى حوزه به نجف اشرف مهاجرت کرد. حدود ۱۹ سال در نجف اقامت کرد و در فقه و اصول به مراتب والایى رسید.

اساتید شیخ مرتضی در نجف نیز عبارتند از:

• آیت الله سید محمدکاظم یزدى (م، ۱۳۲۷ ق) (صاحب عروة الوثقی)
• آیت الله فتح الله شریعت اصفهانى (م، ۱۳۳۹ ق)
• آیت الله محمدکاظم خراسانى (م، ۱۳۲۹ ق) (صاحب کفایه)
• آیت الله آقا ضیاءالدین عراقى (۱۲۸۹-۱۳۶۱ ق) (صاحب مقالات الاصول).

شیخ مرتضى چهرگانى همچنین صاحب اجازه هاى اجتهاد و نقل حدیث و اجازه در امور حسبیه از این آیات عظام بود:

• آقا ضیاءالدین عراقى؛

• فتح الله شریعت اصفهانى؛

• سید محسن طباطبائى حکیم؛

• سید محمدهادى میلانى.

گفتنى است که آیت الله شیخ مرتضى چهرگانى خودش نیز چندین اجازه روایتى به دیگران داده بود که مرحوم آیت الله مرعشى نجفى، شهید محراب آیت الله قاضى طباطبائى و فرزند گرامى اش، مرحوم حجت الاسلام محمدحسین انزابى، از جمله آنها بودند.

آثار و تألیفات

شیخ مرتضی چهرگانى در سال هاى اقامت در عراق، بعضى تحریرات فقهى خود را در این سامان، در محضر مرقد مطهر عسکریین نگاشت؛ چنان که به نوشته آقا بزرگ تهرانى در الذریعه، نسخه اى از نگاشته هاى حاج شیخ مرتضى در کتابخانه این شهر - که وابسته به حرم است - نگهدارى مى شد.

حاج شیخ مرتضى انزابى از مقام علمى و فقهى قابل اعتنایى برخوردار بود. او تقریرات درس هاى فقیه بارع، آیت الله مرحوم شریعت اصفهانى و دیگر بزرگان نجف که در محضر درسشان بود، در چند جلد تحریر کرد که این تقریرات، ارزشمندترین میراث فقهى و علمى ایشان شناخته مى شود. آن چه اکنون در اختیار بازماندگانش هست، به سه بخشِ تحریر، تنسیخ و تألیف تقسیم مى شود.

الف) تحریرها:

• ۱. رسالة فى التعادل والتراجیح، از تقریرات استادش شریعت اصفهانى به سال ۱۳۲۱ ق؛

• ۲. الرسالة العصریة (۱۳۲۱ ق)؛

• ۳. کتاب الوصایا (۱۳۲۱ ق)؛

• ۴. منجزات المریض (۱۳۲۱ ق)؛

• ۵. تحریر کتاب الصوم الفقیه المحقق شیخ محمدهادى طهرانى (۱۳۲۲ ق)؛

• ۶. تحریر رسالة فى الحق والحکم، تألیف آیت الله محمد بن عبدالحسین اصطهباناتى به سال ۱۳۲۶ ق.

ب) تنسیخ‌ها:

• ۱. استنساخ دو رساله از مرحوم شریعت اصفهانى، به سال ۱۳۲۶ ق؛

• ۲. استنساخ دو رساله فقهى از مرحوم شریعت اصفهانى به سال ۱۳۲۸ ق.

ج) تألیفات:

• ۱. رسالة فى علم الاصول الفقه، به سال ۱۳۲۴ ق؛

• ۲. رسالة فى التکلیف، به سال ۱۳۲۵ ق؛

• ۳. رسالة فى الظن، به سال ۱۳۲۵ ق؛

• ۴. رسالة فى الوظائف المقررة للجاهل، به سال ۱۳۲۷ ق؛

• ۵. رسالة فى الاستصحاب، به سال ۱۳۳۰ ق؛

• ۶. رسالة فى الخیارات، به سال ۱۳۲۴ ق؛

• ۷. رسالة فى الرضاع، به سال ۱۳۲۵ ق؛

• ۸. رسالة فى الرهن، به سال ۱۳۲۶ ق؛

• ۹. رسالة فى الخلل الواقع فى الصلوة، به سال ۱۳۲۶ ق؛

• ۱۰. رسالة فى صلوة المسافر، به سال ۱۳۲۶ ق؛

• ۱۱. کتاب القضاء، به سال ۱۳۲۶ ق؛

• ۱۲. رسالة فى المکاسب (شرح بر کتاب المکاسب شیخ انصارى) به سال ۱۳۲۸ ق. صاحب الذریعه در کتابش (ج ۲۲، ص ۱۲۳) تنها به این کتاب آیت الله شیخ مرتضى چهرگانى اشاره کرده است.

• ۱۳. رسالة فى اصول الدین (در سه مقصد توحید، نبوت، معاد)، به سال ۱۳۲۹ ق.

فعالیت‌هاى علمی و اجتماعى

آیت الله چهرگانى پس از تکمیل دروس خارج و اخذ مدارک اجتهاد از اساتید مبرز حوزه نجف، به تبریز مراجعت کرده و تا آخر عمر در تبریز به تدریس علوم دینى براى طلاب علوم دینیه و ارشاد و موعظه، اشتغال داشته است و الحق زهد و روحانیت را تا آخر عمر مراعات مى کرد. او پیوسته با ذکر و تسبیح و حمد ذات اقدس خداوند ملازمت داشت.

حاج شیخ مرتضی چهرگانی انزابی، در مدت اقامت نزدیک به پنجاه سال در محله شتربان (دوچى) تبریز، در سه وعده صبح و ظهر و شام به اقامه نماز جماعت اشتغال داشت و به موعظه و ارشاد مردم مى پرداخت و مراقب عقد معاملات و ازدواج آنان بود.

وفات

مرحوم حاج شیخ مرتضی چهرگانی انزابی در دوازدهم رجب المرجب ۱۳۸۱ قمری (۱۳۳۹ ش) در تبریز، دار فانی را وداع گفت. پیکر مطهر ایشان به قم انتقال یافت و در قبرستان وادى السلام این شهر، در مقبره خویى‌ها (حجره ۱۲۳) مدفون شد.

پانویس

منابع

• مجید محبوبى، ستارگان حرم، جلد ۱۲.